Emoties onderdrukken | Verhaal uit de praktijk van de psychotherapeut

Aaaah, ik heb emoties.

‘Dat heeft iedereen toch wel eens?’, Rosa zit tegenover me en kijkt me wat angstig aan. Ze heeft net opgebiecht dat ze het liefst de trein pakt naar een ver land en alle banden met de mensen om haar heen verbreekt. Ze produceert een trillerig, gekunsteld glimlachje en rommelt in haar handtas.

Rosa is in perfecte gezondheid. Ze eet haar groentes, let op de kilo’s en onderhoudt goed contact met kennissen en familie. Thuis zorgt ze voor rust, reinheid en regelmaat en probeert ze met ieders behoefte rekening te houden. Haar man heeft een topbaan, maar ze kan het thuis best alleen.

‘Is dat belangrijk voor je? Dat iedereen dat wel eens heeft?’, vraag ik nieuwsgierig. Ze kijkt me onzeker aan en haalt haar schouders op. ‘Dan ligt het niet aan mij.’ Ik knik. Dat snap ik. ‘En vind je dat belangrijk, dat het niet aan jou ligt?’, vraag ik door. Nu zie ik een frons verschijnen. Ze negeert de vraag.

Wat zijn er toch veel mensen bang voor emoties, verzucht ik vanbinnen. Rosa heeft in deze paar minuten al geploeterd met angst, verdriet en boosheid maar zet alles op alles om daar niets van te voelen. Alle ventieltjes van het emotionele drukvat zitten op slot. Ze houdt koppig de skippybal onder water.

‘Het lijkt alsof je nogal gespannen bent? Kan je mij vertellen waar die spanning in je lichaam zit?’ Een aarzelende hand gaat naar haar borststreek. ‘Eh hier’, een brok in haar keel maakt haar stem dun en geknepen. Als ik heel zacht opper: ‘zullen we daar wat aandacht aan schenken?’, komen de tranen.

Emoties zijn als je kinderen. Je moet ze koesteren en aandacht schenken. Rosa blijkt nooit te hebben geleerd dat emoties er mogen zijn. Haar ouders waren dus ook al bang voor emoties. In stilte ben ik blij dat ze in therapie is gekomen, misschien kan ik voorkomen dat haar kinderen ook weer op slot gaan.

Natuurlijk is het niet fijn verdriet te voelen, of overmand te zijn met boosheid of verlamd van angst, maar stel je eens voor dat je niets zou voelen. Luister dan maar eens naar Pianoman van Billy Joel. Niks meer aan. Of bekijk een tekening van je 6-jarige kind. Als je eerlijk bent: géén gezicht. Je moet het vóelen.

Emoties kleuren het leven en maken je gezond. Leer dat je kinderen. Je mag boos zijn (dan krijg je overigens niet je zin) en bang (nooit uitlachen!) en je mag ook verdrietig zijn (het ís ook zielig als je marmot doodgaat). Leer kinderen dat deze emoties in je lichaam zitten en natuurlijk zijn. Blijf erbij tot er weer kalmte is.

In de therapie blijkt dat er bij Rosa een patroon is ontstaan van wegslikken. Als ze vroeger kwaad werd of paniekerig moest ze naar haar kamer. Die dag werd er dan niet meer met haar gepraat. ‘Ik denk dat ik al vroeg besloot de boel op slot te draaien.’ Ze smoorde haar eenzame tranen in haar kussen.

Rosa werd het brave kind. Ze deed haar uiterste best moeder te helpen en niemand te belasten. Noodgedwongen koos ze de methode niet-lullen-maar-poetsen (wat heb ik dáár een hekel aan) en begon aan haar levenslange triatlon van wegcijferen, aanpassen en voorrang geven. Een vermoeiend bestaan.

‘Ik kán gewoon niet meer’, constateert Rosa verbaasd. Ze zucht diep. Wie niet luistert naar zijn lichaam weet niet dat de koek op is. ‘Ik ben nooit moe!?’ Ze kijkt me verontwaardigd aan. ‘Een soort superwoman?’ vraag ik. Ze lacht en ik doe mee. In de sessies die volgen leert ze te luisteren naar haar lichaamssignalen.

De spanning in je lichaam is een aanwijzing. Veel mensen zijn zo gewend niet te voelen, dat zij zichzelf verwaarlozen. Dat kan makkelijk leiden tot een burn-out, want het onder water houden van een emotionele skippybal kost energie. Het is belangrijk ruimte te geven aan boosheid, angst, verdriet en blijdschap.

Rosa leert haar emoties herkennen en erkennen. Ze krijgt meer kleur. Het is plots wél irritant dat haar man na een congres meteen uit wil gaan met vrienden. Het is wél verdrietig dat haar moeder nooit eens dankjewel zegt. Ze ontwikkelt stapje voor stapje gezond egoïsme en dat is net zo belangrijk als de sportschool.

— (red) Dit is de eerste blog van psychotherapeut Catheleyne van der Laan. Zij is ook de auteur van het boek Ongemerkt verder