Waarom een onschuldige verbranding niet zo onschuldig is
Verbrand door de zon: het overkomt ons allemaal wel eens
Zodra de zon zich laat zien, trekken we naar buiten. Een dagje strand, een wandeling in het bos of een terrasje – en voor je het weet ben je verbrand. Dat knalrode velletje lijkt soms onschuldig, maar je huid onthoudt álles.
Ik weet nog goed dat ik als tiener regelmatig verbrandde. Zonnebrandcrème gebruikten we toen minder consequent, en van SPF 50 had bijna niemand gehoord. Tegenwoordig ben ik veel bewuster, maar eerlijk is eerlijk: na een lange fietstocht in de zon ben ik nog wel eens rood in mijn gezicht. Veel mensen staan er niet bij stil dat roodheid en verbranding permanente schade aanricht.
Wat gebeurt er met je huid als je verbrandt?
Als je huid verbrandt, raakt ze beschadigd door ultraviolette straling (vooral uvB). De huid wordt rood, pijnlijk en kan gaan vervellen of zelfs blaren vormen. Deze zichtbare schade is slechts een deel van het verhaal. Op celniveau kunnen permanente DNA-veranderingen ontstaan, en dat vergroot de kans op huidkanker – vooral bij herhaalde blootstelling.
Lees meer over uv-straling en huidkanker op de website van het Huidfonds
De link tussen zonverbranding en huidkanker
Volgens het KWF Kankerbestrijding verhoogt elke keer dat je verbrandt het risico op huidkanker. Vooral verbranding op jonge leeftijd is een sterke risicofactor. Onderzoek toont aan dat mensen die vijf keer of vaker ernstig zijn verbrand, meer dan twee keer zoveel kans hebben op een melanoom, de gevaarlijkste vorm van huidkanker.
De drie meest voorkomende vormen van huidkanker zijn:
- Basaalcelcarcinoom – langzaam groeiend en vaak goed te behandelen
- Plaveiselcelcarcinoom – groeit sneller en kan uitzaaien
- Melanoom – agressief en kan levensbedreigend zijn als je er te laat bij bent
Huidkanker op plekken die je niet verwacht
Huidkanker komt het meest voor op lichaamsdelen die veel zon vangen: gezicht, nek, handen, armen. Maar het kán ook ontstaan op plekken die meestal bedekt zijn, zoals de billen, voeten, onder je haren, of zelfs inwendig op slijmvliezen (zoals in de neus, geslachtsdelen of darmen). Vooral melanomen kunnen op onverwachte plekken verschijnen.
Hoewel zonlicht de belangrijkste oorzaak blijft, zijn er ook andere risicofactoren, zoals genetische aanleg, een verzwakt immuunsysteem en bepaalde virussen. Bij huidkanker op ‘verborgen’ plekken is de rol van de zon vaak minder direct, maar mogelijk speelde langdurige of herhaalde uv-blootstelling op andere momenten wel een rol in de algemene huidveroudering of celmutaties.
Lees meer over melanoom op zeldzame plekken via Melanoom.nl
Hoe groot is jouw risico?
Je risico op huidkanker hangt af van verschillende factoren:
- Hoe vaak en hoe ernstig je verbrand bent (vooral vóór je 20e)
- Je huidtype (lichte huid verbrandt sneller)
- Erfelijkheid (huidkanker in de familie)
- Hoe vaak en lang je onbeschermd in de zon bent
- Of je gebruik maakt / hebt gemaakt van zonnebanken
Toch is het belangrijk om te weten dat huidkanker niet alleen ontstaat bij mensen die snel verbranden. Mijn man is daar helaas een voorbeeld van. Hij smeerde zich zelden in, simpelweg omdat hij nooit snel verbrandde. Maar toch kreeg hij een melanoom, met uitzaaiingen. Gelukkig gaat het nu goed met hem – maar het was een heftige tijd. En helaas overlijden er in Nederland nog steeds mensen aan huidkanker.
Jaarlijks krijgen ruim 80.000 mensen in Nederland de diagnose huidkanker. (Bron: KWF)
Smeren doe je niet alleen om verbranding te voorkomen
Veel mensen denken aan zonnebrandcrème als iets tegen roodheid of pijn. Maar het is eigenlijk bescherming tegen iets veel diepers: celbeschadiging die jaren later huidkanker kan veroorzaken. Je smeert dus ook als je niet snel verbrandt.
Zelf heb ik nu altijd een zonnebrandcrème in mijn tas, en probeer ik me meerdere keren per dag in te smeren. En nee, dat lukt niet altijd perfect. Maar elk beetje helpt.
Lees ook: Zonnebrandcrème in de winter gebruiken?
Ouderdomshuidkanker: veelvoorkomend, maar vaak goed te behandelen
Een veelvoorkomende vorm van huidkanker op latere leeftijd is ouderdomshuidkanker, ook wel basaalcelcarcinoom genoemd. Deze ontstaat meestal na jarenlang onbeschermde blootstelling aan zonlicht en groeit langzaam. Je ziet het vaak op het gezicht, de oren, of de schedel bij mensen met weinig haar. Hoewel het zelden uitzaait, kan het wel diep (en lelijk) doorgroeien in de huid als je het te lang laat zitten.
Omdat deze vorm vooral bij 60-plussers voorkomt, wordt het vaak geassocieerd met “de ouder wordende huid”. Toch is ook hier vroeg signaleren belangrijk. Let op wondjes of plekjes die niet genezen, korstjes die steeds terugkomen of een glanzend knobbeltje op de huid.
Plaveiselcelcarcinoom en de Ziekte van Bowen: opletten bij de ouder wordende huid
Naast het basaalcelcarcinoom komt ook het plaveiselcelcarcinoom vaker voor op latere leeftijd. Deze vorm van huidkanker ontstaat in de buitenste laag van de huid en verschijnt vaak als een ruw, schilferend plekje of knobbeltje dat niet weggaat. Vooral op plekken die jarenlang aan zonlicht zijn blootgesteld, zoals het gezicht, de handruggen en het (kaal geworden) hoofd. Het kan sneller groeien dan een basaalcelcarcinoom en in sommige gevallen uitzaaien, dus vroeg herkennen is belangrijk.
Een voorloper van dit type huidkanker is de Ziekte van Bowen – een soort ‘oppervlakkige huidkanker’ die nog niet is doorgedrongen tot diepere huidlagen. Het ziet eruit als een rode, schilferende plek of bultje die makkelijk wordt aangezien voor eczeem of psoriasis. Gelukkig is deze in een vroeg stadium goed te behandelen, vaak met een crème of bevriezing.
Veroudering, immuunsysteem en verhoogd risico op huidkanker
Naarmate we ouder worden, verandert onze huid én ons immuunsysteem. De huid wordt dunner, herstelt langzamer en biedt minder bescherming tegen schadelijke invloeden van buitenaf – zoals uv-straling. Tegelijkertijd werkt het immuunsysteem minder efficiënt, wat betekent dat het lichaam afwijkende cellen minder goed herkent en opruimt. Dit verklaart waarom huidkanker vaker voorkomt bij ouderen en waarom regelmatige controle belangrijker wordt naarmate je ouder wordt.
Ook mensen met een verzwakt immuunsysteem – bijvoorbeeld na een orgaantransplantatie of bij bepaalde medicijnen – lopen een verhoogd risico op huidkanker, zelfs als ze niet veel in de zon zijn geweest.
Melanoom: een onvoorspelbare en serieuze vorm van huidkanker
Een melanoom is een vorm van huidkanker die ontstaat uit pigmentcellen (melanocyten) in de huid. Deze cellen geven kleur aan je huid en zitten vooral in moedervlekken, maar een melanoom kan ook ontstaan op een stuk huid waar nog geen vlekje zat. Wat melanoom zo verraderlijk maakt, is dat het relatief zeldzaam is, maar wél de meest agressieve vorm van huidkanker.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt een melanoom niet alleen voor bij ouderen. Ook jongvolwassenen en zelfs kinderen kunnen ermee te maken krijgen. Vaak zit een melanoom op de benen, rug, armen of gezicht, maar het kan dus ook op minder zichtbare plekken voorkomen, zelfs onder nagels of op slijmvliezen.
Verschillende vormen en variaties
Er zijn meerdere soorten melanomen, van oppervlakkige varianten tot snelgroeiende vormen die zich snel kunnen verspreiden via het lymfesysteem of de bloedbaan. Daarom is het zo belangrijk om veranderingen aan de huid serieus te nemen. Denk aan een vlek of moedervlek die van kleur verandert, groter wordt, jeukt, bloedt of asymmetrisch is. De ABCDE-regel helpt hierbij als geheugensteuntje.
Waarom de Breslow-dikte zo belangrijk is
Bij de beoordeling van een melanoom kijkt de arts onder andere naar de Breslow-dikte: hoe diep het melanoom in de huid is doorgedrongen. Een melanoom dunner dan 0,8 mm is vaak goed te behandelen door de melanoom alleen weg te snijden met extra marges. Maar bij een dikte van meer dan 0,8 mm neemt het risico op uitzaaiingen duidelijk toe – vooral als in het melanoom ook al ulceraties (zweren) zijn ontstaan. Dit is niet altijd zichtbaar met het blote oog.
Behandeling en prognose
Hoe eerder een melanoom wordt ontdekt, hoe beter de prognose. In een vroeg stadium is een eenvoudige chirurgische verwijdering vaak voldoende. Maar bij uitzaaiingen (meestal naar lymfeklieren, longen of hersenen) wordt de behandeling intensiever. Dan wordt er vaak gekozen voor immuuntherapie of doelgerichte therapie, met wisselend succes. Niet iedereen reageert hier goed op, en de bijwerkingen kunnen fors zijn.
Daarom blijft het motto: voorkomen is beter dan genezen. Let goed op je huid, ken je eigen moedervlekken en wees alert op veranderingen – óók als je nog jong bent.
Wat kun je doen om je huid te beschermen?
- Smeer je in met een zonnebrandcrème van minimaal SPF 30, elke 2 uur opnieuw
- Vermijd de zon op het heetst van de dag (tussen 12.00 en 15.00 uur)
- Draag beschermende kleding, een pet of hoed, en een zonnebril
- Check je huid regelmatig op veranderende plekjes
- Twijfel je? Laat je huid controleren door je huisarts of een dermatoloog
Doe de huidcheck via Huidmonitor.nl
Tot slot: je huid is geen wegwerpartikel
We besteden vaak tijd en geld aan serums, crèmes en huidverzorging. Maar echte huidverzorging begint bij bescherming. Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland, en vaak ook te voorkomen. Door goed te smeren, alert te zijn en je huid serieus te nemen, maak je echt verschil.
Wees dus lief voor je huid. Je hebt er maar één – en ze onthoudt alles.
Misschien vind je dit ook interessant:
Jenny
Laatste berichten van Jenny (toon alles)
- Voeding en hooikoorts, wat is juist goed om te eten en wat niet? - 13 april 2025
- Hoe kan ik meer lachen in het dagelijks leven? - 1 april 2025
- Hoe groot is de kans op huidkanker na verbranden? - 30 maart 2025
Laat een reactie achter