Ketogeen dieet en je brein: voordelen, risico’s en voor wie het wél of niet geschikt is

De afgelopen tijd zie ik steeds meer aandacht voor de invloed van voeding en vasten op onze hersengezondheid. Een recent artikel van de Universiteit Leiden over waarom het ketogeen dieet (keto) veelbelovend is voor het brein, triggerde mij om de nieuwste inzichten op een rij te zetten. In dit stuk leg ik in begrijpelijke taal uit wat ketose is, welke mogelijke voordelen er zijn, welke risico’s je moet kennen, en vooral: voor wie dit (niet) geschikt is.

Wat is het ketogeen dieet en hoe werkt ketose?

Normaal gesproken haalt je lichaam de meeste energie uit koolhydraten. Bij weinig koolhydraten schakelt je stofwisseling over naar vetverbranding en maakt het lichaam ketonen. Die ketonen dienen als alternatieve brandstof, ook voor de hersenen.

In ketose komen kan op drie manieren: door (intermittent) vasten, door ketonensupplementen (onderaan leg ik uit wat dit is), of door een ketogeen dieet (veel vetten, matig eiwit, zeer weinig koolhydraten). Onderzoekers kijken hiernaar omdat ketonen mogelijk méér doen dan energie leveren: ze lijken ontstekingsremmend te werken, genexpressie te beïnvloeden en zenuwcellen te beschermen (neuroprotectie).

Wat kun je eten bij een ketogeen dieet?

Een ketogeen dieet richt zich vooral op voedingsmiddelen die rijk zijn aan gezonde vetten, gecombineerd met een matige hoeveelheid eiwitten en heel weinig koolhydraten. Denk aan vette vis (zoals zalm, makreel en haring), vlees en gevogelte, eieren, noten en zaden, avocado, olijfolie en kokosolie, en veel groenten met weinig koolhydraten zoals spinazie, broccoli, bloemkool, courgette en komkommer. Kaas en volle zuivel kunnen ook passen, zolang ze niet gezoet zijn. Wat je beter vermijdt zijn brood, rijst, pasta, aardappelen en suikerrijke producten. Zo ontstaat een voedingspatroon dat je lichaam helpt om vet te gebruiken als belangrijkste brandstof.

Koolhydraten zijn niet per definitie slecht

Hoewel een ketogeen dieet vaak draait om het sterk beperken van koolhydraten, wil ik benadrukken dat koolhydraten op zichzelf niet slecht zijn. Ze zijn zelfs een belangrijke energiebron voor ons lichaam en hersenen. Volle granen, groenten, fruit en peulvruchten leveren naast koolhydraten ook vezels, vitamines en mineralen die essentieel zijn voor een goede gezondheid. Het helpt juist ook bij een lang en gezond leven.

Veel mensen hebben ook echt voldoende koolhydraten nodig, want dat draagt bij aan een langer leven. Het gaat er wel om wélke koolhydraten je kiest: onbewerkte, vezelrijke varianten zijn gunstig, terwijl toegevoegde suikers en sterk bewerkte producten in alle gevallen beter beperkt kunnen worden. Keto kan in sommige situaties voordelen hebben, maar dat betekent niet dat iedereen koolhydraten moet vermijden. Zeker niet.

In dit artikel leg ik uit wanneer een koolhydraatarm, ketogeen dieet, wél zinvol kan zijn.

Is keto goed voor je brein en geheugen?

Wat mij opvalt in recente publicaties van de Universiteit Leiden is dat ketogene interventies onderzocht worden bij verschillende aandoeningen waarbij het brein kwetsbaar is, zoals beginnende Alzheimer, autisme en bipolaire stoornis. De eerste resultaten zijn hoopgevend, maar de studies zijn nog klein en verkennend.

Bij epilepsie die moeilijk te behandelen is, kan een ketogeen dieet het aantal aanvallen flink verminderen. Dat laat zien dat voeding invloed kan hebben op de hersenen, maar het werkt niet voor iedereen en niet bij elke aandoening.

De mogelijke voordelen van ketose (volgens huidig onderzoek)

• Constantere energie voor het brein: ketonen kunnen een efficiënte brandstof zijn wanneer glucosebeschikbaarheid of -benutting verstoord is.
• Ontstekingsremmend en neuroprotectief: aanwijzingen dat ketonen ontstekingsprocessen dempen en zenuwcellen helpen beschermen.
• Focus en stemming: sommige mensen rapporteren minder “energieschommelingen”, meer concentratie en stabielere stemming.
• Epilepsie: een bestaande, klinisch toegepaste indicatie waarbij een deel van de patiënten minder of geen aanvallen meer ervaart.

Belangrijk: deze voordelen zijn contextafhankelijk en niet iedereen reageert hetzelfde. De effecten verschillen per persoon, per aandoening en per praktische invulling van het dieet.

Voor wie is het ketogeen dieet mogelijk geschikt?

Op basis van de huidige wetenschappelijk onderzoeken  en op basis van ervaring zou een ketogene aanpak overwogen kunnen worden bij:

• Epilepsie die onvoldoende reageert op medicatie (altijd onder medische begeleiding).
• Beginnende geheugen- of cognitieve klachten (bijvoorbeeld in het kader van Alzheimer), mits zorgvuldig gemonitord.
• Specifieke psychiatrische of neuro-ontwikkelingsstoornissen (zoals bipolaire stoornis of autisme) in onderzoeks- of behandelsetting met deskundige begeleiding.
• 45+ met metabole klachten (zoals schommelende bloedsuikers of overgewicht) die baat hebben bij koolhydraatbeperking. Echter, vaak is een mildere, koolhydraatarme variant al effectief en beter vol te houden.

Zie dit als een mogelijke indicatie, niet als advies op maat. Een arts of diëtist kan helpen beoordelen of dit in jouw situatie zinvol en veilig is.

Voor wie is een ketogeen dieet af te raden of risicovol?

Minstens zo belangrijk is wanneer je het beter niet moet doen, of uitsluitend onder strikte medische begeleiding:

• Onbehandelde diabetes type 1 of verhoogd risico op ketoacidose.
• Nierziekte of sterk verminderde nierfunctie.
• Aangeboren stofwisselingsstoornissen die vet- of ketonverwerking beperken.
• Ernstige hartziekten of hartritmestoornissen.
• Zwangerschap en borstvoeding (tenzij specifiek begeleid).
• Gebruik van bepaalde medicatie (o.a. insuline, SGLT2-remmers, lithium en bloeddrukmedicatie) zonder aanpassing en monitoring.

Daarnaast kunnen streng-ketogene diëten leiden tot vezel-, vitamine- en mineralentekorten als ze onevenwichtig zijn samengesteld. Laat je daarom begeleiden, zeker bij medische aandoeningen of medicijngebruik.

Wat zijn de nadelen en risico’s van een ketogeen dieet?

• Startklachten (“keto-griep”): hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid in de eerste dagen.
• Verstopping of spijsverteringsklachten bij te weinig vezels en vocht.
• Ongewenste lipidenveranderingen (bij een deel van de mensen stijgt LDL-cholesterol).
• Sociale en praktische belasting: uit eten, feestjes en gezinsetentjes worden lastiger.
• Volhoudbaarheid: strikt ketogeen eten is voor veel mensen moeilijk op lange termijn.

Deze punten betekenen niet dat keto “slecht” is, maar wel dat het een therapeutisch instrument is dat je zorgvuldig en bewust inzet waar het past.

Kun je veilig starten met keto na je 45e?

Dat kan, maar kies verstandig. Vaak is een mild-koolhydraatarm patroon (ruimer in groenten, voldoende eiwitten, gezonde vetten) al voldoende voor meer energiestabiliteit of gewichtsverlies zonder per se in diepe ketose te gaan. Heb je een aandoening of slik je medicatie, overleg dan eerst met je arts. Laat zo nodig je bloedwaarden monitoren (nieren, lever, lipiden, nuchtere glucose/HbA1c) en evalueer periodiek of de aanpak jou oplevert wat je hoopt, zonder ongewenste bijwerkingen.

Praktische tips om (voorzichtig) te verkennen

• Begin niet extreem: start met koolhydraatbeperking (denk aan suikers, witbrood, frisdrank) en focus op onbewerkt eten.
• Groenten eerst: houd je vezelinname hoog (groenten, noten, zaden) en let op voldoende eiwitten.
• Gezonde vetten: olijfolie, avocado, vette vis, noten; beperk sterk bewerkt vlees en transvetten.
• Hydratatie & elektrolyten: let op voldoende zout, magnesium en kalium, zeker in de eerste weken.
• Monitoring: houd bij hoe je je voelt, hoe je slaapt, hoe je focus en energie is.
• Stop of pas aan bij aanhoudende klachten; luister naar je lichaam.

Zo maak je het laagdrempelig en veilig om te ervaren of minder koolhydraten of (lichte) ketose jou helpt, zonder onnodige risico’s te nemen.

Wat zegt de wetenschap precies (in het kort)?

Onderzoekers van de Universiteit Leiden (Lifestyle Brain Interaction-groep o.l.v. dr. Eline Dekeyster) verkennen hoe ketogene interventies in te zetten zijn bij o.a. Alzheimer, autisme en bipolaire stoornissen, met als einddoel veilige implementatie in de reguliere zorg. De huidige studies zijn kleinschalig, maar de eerste signalen zijn positief.

Belangrijke kanttekening: er is meer, groter en langer durend onderzoek nodig om te bepalen voor wie het werkt, met welke dosering en hoe lang. Tot die tijd geldt: geïnformeerd blijven, voorzichtig verkennen en medisch laten begeleiden waar nodig.

Wat zijn ketonensupplementen?

Hierboven sprak ik over ketonensupplementen. Ik wil dat toch graag wat nader toelichten.

Ketonensupplementen zijn producten die je lichaam rechtstreeks extra ketonen geven, zonder dat je daarvoor een streng ketogeen dieet of vasten hoeft te volgen. Je neemt kant-en-klare ketonen in via een drankje, poeder of capsule. Daardoor stijgt tijdelijk je ketonenspiegel in het bloed.

Er zijn twee hoofdgroepen:

• Exogene ketonen: ketonen die van buitenaf komen (via een supplement).
  • Ketonzouten (ketone salts): ketonen (meestal beta-hydroxybutyraat, BHB) gebonden aan mineralen zoals natrium, kalium, magnesium of calcium.
  • Ketonesters: een meer geconcentreerde vorm waarbij BHB aan een ester is gekoppeld. Deze verhogen je ketonwaarden sneller dan zouten, maar smaken bitter en zijn duur.
• MCT-olie (medium-chain triglycerides): vetten die je lichaam snel omzet in ketonen. Strikt genomen geen kant-en-klaar ketonensupplement, maar het stimuleert wél de eigen ketonenproductie. Let op, MCT olie is zeer calorierijk, dus als je wilt afvallen of een calorie-arm dieet volgt, is dit niet aan te raden. Het wordt wel aanbevolen aan mensen met een te laag gewicht en die gezond willen aankomen.

Voorbeelden van ketonensupplementen

• BHB-zouten (Beta-Hydroxybutyrate powders/drinks), verkrijgbaar als poeder of capsule, vaak met smaakstoffen.
• Ketonesters (zoals HVMN Ketone-IQ of DeltaG), vooral gebruikt door topsporters en in onderzoek.
• MCT-olie of MCT-poeder, vaak uit kokosolie, populair in de “koffie met MCT-olie”-trend.

Ketonensupplementen kopen

Is het mogelijk om ketonensupplementen zelf te kopen? Ja, ketonensupplementen zijn vrij verkrijgbaar online. MCT-olie vind je ook bij reformzaken of grotere supermarkten.

Je kunt hier veilige supplementen kopen die helpen bij een ketogeen dieet.

Hier kun je goede MCT-olie kopen.

Let op:

• De effecten zijn tijdelijk en je komt er niet structureel mee in ketose zoals bij een dieet.
• Sommige mensen ervaren maag-darmklachten (krampen, diarree, misselijkheid), vooral bij hogere doseringen.
• Ze zijn vaak duur en de gezondheidsvoordelen buiten sport zijn nog niet bewezen.
• Voor mensen met bepaalde aandoeningen (diabetes, nierproblemen, hartproblemen) kan het riskant zijn.

Ik zou dus dit niet zomaar aanraden, kiezen voor een gezond, koolhydraatarm dieet moet altijd de eerste keuze zijn.

Bronnen en verder lezen

Universiteit Leiden – Voeding en vasten voor ons brein: waarom ‘keto’ veelbelovend is

Tot slot: heb jij ervaring met het ketogeen dieet of denk je erover om ermee te starten? Laat hieronder je reactie achter. Ik ben benieuwd naar jouw verhaal en vragen.

The following two tabs change content below.

• Biografie
• Laatste Berichten

Jenny

Samen met Vanessa ben ik de eigenaar van deze website Goed eten Gezond leven. Zelf worstelde ik een tijd met mijn gezondheid en gewicht en ik was op zoek naar meer informatie. Eigenlijk is deze website begonnen als een grote zoektocht naar wat goed voor mij zou kunnen zijn. Hoe zou ik mezelf gezonder en fitter kunnen voelen? Ik ben heel veel gaan lezen hierover. Vanessa wist al heel veel van voeding en vertelde mij daar vaak over. Leuk om te delen vonden wij, daarom zijn wij deze blog begonnen. Deze website is onze passie. Alle info is aanvullend, dus niet ter vervanging van de reguliere geneeskunde!

Laatste berichten van Jenny (toon alles)

• Hoe een sterke romp je rugpijn kan verminderen - 30 november 2025
• “5 kilo afgevallen door chiazaad!” - 26 november 2025
• Het is toch maar een klein koekje? - 23 november 2025