Stop met oordelen… probeer te inspireren!

‘Jij oordeelt dus toch wel’, de cliënte tegenover mij kijkt me niet aan. Ze klinkt verontwaardigd. Ik schrik van haar felheid. Afgelopen jaren hebben we samen de draken uit haar verleden verslagen. Het is ons gelukt haar zelfbeeld enigszins te restaureren. De meest gruwelijke belevenissen heeft ze gedeeld.

Het kostte minstens een jaar om haar vertrouwen te winnen, opdat we therapeutisch werk konden verrichten. Als iedereen altijd een gevaar voor je was, is jezelf openstellen voor aandacht en (therapeutische) liefde het moeilijkste wat er is. Angst en schaamte stonden als een ijzeren leger tussen ons in.

De soldaten zijn terug. Ze heeft vorige keer iets gevoeld van mijn emotionele reactie op haar vlieggedrag. Het klimaat is mijn enige niet-neutrale zone. Ik ben zeer ruimdenkend en let erop mensen niet te veroordelen, maar nu de toekomst van mijn kinderen op het spel staat, worstel ik met onvoorwaardelijke steun.

‘Hoe kan ik je nog vertrouwen? Straks vind je van alles van mij. Jij zou toch niet oordelen?’ Slik. Ik krijg het er warm van. Het is altijd lastig om betrapt te worden. Ik vind het moedig dat ze me confronteert. Wat te doen? Ik besluit open kaart te spelen en deel mijn dilemma rond het klimaat met haar.

‘Je hebt gelijk’, zeg ik zacht. ‘Ik had en heb inderdaad oordelen over jouw gedrag. Dat hoort niet. Ik heb daar geen recht op. Dat spijt me.’ Ze ontdooit iets. Ik vertel over mijn vrees en verdriet dat de mensheid te weinig doet om onze planeet leefbaar te houden. Doordat ik mijn angst deel, voel ik me kwetsbaar.

Ze is een tijdje stil. ‘Waarom probeer je mensen niet te inspireren in plaats van ze te veroordelen? Ik doe heus wel wat aan het klimaat. Jij weet dat toch niet?’ Ik knik. Dat is waar, maar door haar verhalen weet ik dat ze een flinke footprint op haar naam heeft staan. Weer voel ik mijn interne strijd.

‘Als jouw kind de hele wereld zou overvliegen, kan je dan niet meer van hem houden?’, vraagt ze me. Ik val stil. Geen idee. Mijn kinderen zijn net zo bewust als ik. ‘Dat lijkt me wel lastig’, geef ik eerlijk toe. ‘Verder kan je met mij alle kanten op.’ We hebben een open en mooi gesprek over liefde en idealen.

We leven in roerige tijden waarin veel op het spel staat. De politieke arena is grimmig. Kiezers zoeken de uiterste hoeken van het speelveld. De een geeft de elite overal de schuld van. De ander ziet de wereld vergaan door egocentrisme en kortzichtigheid. Het is lastig elkaar niet te veroordelen.

Als hulpverlener wil ik er voor iedereen zijn. Ik houd van mensen in alle soorten en maten. Ik vind ze ontroerend, dapper, grappig en ben nieuwsgierig hoe het bij hen van binnen zit. Het is fijn om beschadigde mensen tegenover me te zien opbloeien. Ze leren voorzichtig voelen wat er is en dat ze er mogen zijn.

Tegelijk wil de Jeanne d’Arc in mij de wereld redden. Ik ben opgevoed met de gouden regel: je doet wat je kan. We meten op aarde nu al gevoelstemperaturen tot 58,6 graden, verwoestende droogte, overstromingen en bosbranden. Waarom gaan mensen door met gedrag waarvan we allang weten dat het schadelijk is?

Bij de NOS hebben ze een Thermometer van je toekomst waarin je ziet wat er nog in jouw levensdagen gaat gebeuren. Iedereen onder de 80 jaar moet zich zorgen maken. Wereldwijd roepen onafhankelijke wetenschappers op tot actie. De politiek laat het immers afweten. De klimaattop in Dubai gaat over oliedeals.

Dinsdagochtend, 9 uur. ‘Ik ben lekker even naar mijn zus in Barcelona gevlogen’, zegt de jongeman tegenover me. Hij is het afgelopen halfjaar al minstens vijf keer een weekendje geweest. Ik snap het wel. Zij is zijn steun en toeverlaat. Ook komt hij regelmatig met dure nieuwe kleren en doet hij niets zonder auto.

Toch lukt het mij om met hem te werken. Hij is een lieve jongen. Gelukkig ziet hij mijn klimaatwanhoop niet. We werken aan zijn zelfbeeld en aan het vermogen zichzelf minder kritisch te bekijken. Het laatste wat hij nodig heeft, is mijn afkeuring. Het lukt me Jeanne d’Arc in haar torentje te houden.

De zoekende jongeman is grootgebracht door materialistische mensen die weinig interesse in hem hadden. Pa vertrok en ma raakte in de klauwen van een narcist. Daar komt het pesten op de middelbare school nog bij. Het zou oneerlijk zijn de strenge maatstaven van mijn afkomst op hem bot te vieren.

Niet oordelen voelt goed. Ik nodig iedereen uit dit te blijven proberen. Verplaats jezelf in de ander. Luister zonder meteen iets te vinden. Niet alle PVV-stemmers zijn racisten. Ze maken zich gewoon zorgen. Oprechte aandacht ontwapent. Als er verbinding is, kan het leger vertrekken. Ik ben blij met dit nieuwe inzicht.

De confrontatie met de boze cliënte heeft mij aan het denken gezet. Ik doe altijd heel stiekem over mijn milieubewustzijn. Hoezo? Kennelijk zit daar een oordeel over de ander onder. Nooit zo bekeken. Maar het klopt. Als ik dat oordeel loslaat, kan ik vrij en open vertellen over mijn idealisme.

Ik heb meegelopen in de klimaatmars en steun allerlei kleine lokale initiatieven om meer groen te krijgen in het dorp en de afvalstroom te verminderen. Ik ben een kampioen in mooie tweedehandskleding op de kop tikken. We koken thuis regelmatig lekker vegetarisch en vliegen doe ik al twintig jaar niet meer.

Het voelt een beetje als uit de kast komen. De meeste mensen in mijn omgeving reageren positief. Het taboe is van het onderwerp af. In mijn werk als psychotherapeut volg ik de cliënt en ga ik de kwestie uiteraard niet zomaar op tafel leggen. Maar als ze me bevragen, geef ik eerlijk en open antwoord.

‘Je hebt me aan het denken gezet’, zegt de cliënte in ons volgende gesprek. ‘Als mensen zich veroordeeld voelen, komt er boosheid. Dan krijg je juist niks voor elkaar. Je raakte mijn hart vorige keer. Nu begrijp ik jou.’ We glimlachen. Ik antwoord: ‘Jij zette mij aan het denken. Ik ga je advies opvolgen: niet oordelen maar inspireren’.

Op een vreemde manier heeft mijn therapeutische miskleun geleid tot verbinding. Ze vertelt trots dat ze gaat wandelen in de Ardennen. Mijn jongeman heeft een ticket geboekt naar de Antillen. Ik reageer enthousiast. ‘Leuk voor je.’ Ik kan dat. Volgend jaar gaat hij weer studeren en dansen. Het komt wel goed.

Catheleyne

PS. Lees ook mijn blog: Tip om te doen als je je angstig voelt.