Doe dit om angst te verminderen en beter te slapen!

‘Natuurlijk weet ik wel dat ik niet echt Parkinson heb’, zucht de fitte veertiger tegenover mij. In de gesprekken die we de afgelopen tijd hebben gehad, is de oorsprong van zijn angsten duidelijk geworden. Zijn moeder heeft hem voor alle gevaren van het leven willen beschermen. Alleen creëerde zij die zelf.

Ze nam hem als kind regelmatig mee naar de huisarts. Klopt zijn hartje niet te snel? Zijn al die blauwe plekken geen teken van onderliggende ziekten? Ze hield hem weg bij de slootkant, bij honden, bij klimrekken. ‘Blijf maar bij mama’, zei ze dan zachtjes en pakte zijn hand, terwijl zijn vrienden grenzen verlegden.

Nu nog maakt zijn oude moedertje zich druk als hij moet rijden als het waait, of moet reizen langs ‘gevaarlijke’ plekken als drukke stations. Of als hij niet genoeg beweegt, of juist te veel. Of als hij te hard werkt. Of te veel wijn drinkt. ‘Je ziet zo bleek’, zegt ze steevast als hij op visite komt en kijkt hem bezorgd aan.

Deze vrouw heeft zelf een echt onveilige jeugd gehad. Veel turbulentie en psychiatrie in het gezin, honger, en een oorlog waaraan verschillende familieleden zijn bezweken. Zij ging buiten spelen en sloot zich overal van af. Dat was haar overlevingstactiek. Haar lichaam zit nu nog in de oorlog, al beseft ze het niet.

‘Je bent net een onheilsprofeet: alles kan fataal aflopen’, heeft hij zijn moeder onlangs voorzichtig gezegd. Ze herkende het niet. ‘Ik ben helemaal niet bang’, zei ze verbaasd. ‘Ik zorg juist dat er geen nare dingen gebeuren.’ Hij heeft de discussie laten gaan omdat zijn moeder verder een lieve steunende ouder was.

Maar de boodschap die zij hem als kind onbewust heeft meegegeven, zit diep in zijn vezels. De wereld is onveilig en jij bent er niet tegen opgewassen. Daarbij is hij zeer sensitief voor ‘alarmerende’ lichaamssignalen. Momenteel zit hij in zijn Parkinson-periode. Alle tekenen wijzen erop, galmt zijn alarmcentrum.

‘Slapen gaat beroerd’, zegt hij sip. ‘Vier uur gemiddeld.’ Omdat zijn conditie erg goed is, heeft hij hier (nog) geen hinder van. Hij functioneert goed op het werk en ook thuis heeft niemand last van hem. Hij is tevreden in zijn huwelijk en de kinders gaan goed. ‘Kennelijk heb ik genoeg aan weinig slaap’, stelt hij dapper.

Maar zijn angstbrein gaat ook hiermee aan de haal. Stel dat ik steeds minder slaap? Dan raak ik uitgeput. Slaapdeprivatie kan ziektes veroorzaken. Hij gaat liggen voelen: mijn hand trilt, mijn mond ook. Is dat Parkinson? Daar ga je dood aan. Hij voelt de golven onrust door zijn lijf razen. Ga dan maar eens slapen.

Gedachten over ziekten lijken de oorzaak van zijn nerveuze toestand, maar het gaat veel dieper. De man wéét dat angstgedachten liegen. Hij wéét dat hij niet op lichaamssignalen moet letten en deze niet verkeerd moet interpreteren. Althans zijn hoofd weet het, maar zijn lijf niet. Het onheil zit diep ingeprent in zijn fysiologie.

Gesprekstherapie helpt op zo’n moment niet voldoende. Ons centraal zenuwstelsel is gebouwd op veiligheid en het alarm is niet vatbaar voor goede argumenten. We halen de polyvagaaltheorie erbij. Ingewikkeld, maar het komt erop neer dat we diep door moeten dringen met onze vredesboodschap.

Een snelle, dagelijkse oefening tegen stress en angst

Hij moet de komende tijd dagelijks oefeningen doen die erop zijn gericht het stresscentrum in zijn brein te laten weten dat de kust veilig is. De daily shake out waarbij je als een malle je hele lichaam gaat schudden en een oefening die werkt met kloppen rond de navel. Hij doet het braaf en toegewijd.

Het schudden en trillen van de shake out doet denken aan het hertje dat is ontkomen aan de leeuw. In de muil houdt het zich voor dood maar zodra het beestje kans ziet, vlucht het de bossen in. Daar, weer veilig, gaat het lijfje schudden en trillen om de stress eruit te gooien. Hierdoor heeft het geen trauma opgelopen.

‘Bizar, maar ik slaap weer’, zegt de man als hij twee weken later terugkomt. ‘Ik voel echt dat de zenuwen uitblijven.’ Ik ben zelf, eerlijk gezegd, ook verbaasd hoe snel hij profijt heeft van deze lichamelijke aanpak. Dit heeft natuurlijk ook te maken met zijn vermogen tot gezonde zelfzorg, zijn positieve zelfbeeld en discipline.

Als ik alleen maar dit soort cliënten zou hebben, kan ik beter een schudpraktijk openen. Ik pas het zelf ook toe. Als ik voel dat mijn lichaam niet meer tot kalmte komt, dan doe ik mijn dagelijkse shake out. En mensen, het werkt! Dagelijks zo’n vijftien minuten als een malloot in je slaapkamer gaan schudden en je slaapt als een roos!

Catheleyne van der Laan
Psychotherapeut

(red) Gastblog van psychotherapeut Catheleyne van der Laan. Zij is ook de auteur van het boek Ongemerkt verder.