Waarom kan een gezond slaappatroon nog zo lastig zijn? En hoe komt het dat de een veel beter slaapt dan de ander? Het heeft allemaal te maken met gewoontes. Zo zijn er allemaal gewoontes die je jezelf (vaak onbewust) hebt aangeleerd, die minder goed zijn voor je gezondheid.
Want een gezond leven leid je niet alleen met je lichaam, maar ook met je geest. Je mentale staat kan zowel direct als indirect invloed uitoefenen op je fysieke gezondheid. We weten allemaal dat chronische stress, bijvoorbeeld, impact kan hebben op je weerstand en zelfs een rol speelt in hart- en vaatziekten. Natuurlijk zijn er veel verschillende factoren die jouw gezondheid bepalen.
Bijvoorbeeld:
Hoe vaak sport je in de week? Ga je voor een glas cola of water bij je eten? Dit zijn voorbeelden van gedrag die elk hun invloed hebben op je gezondheid. Dit gedrag wordt bepaald door hoe je je voelt die dag, welke normen je hebt over verschillende gedragingen, welke informatie je hebt over de consequenties van de verschillende opties, etc. Met andere woorden: allemaal aspecten van je mentale staat, die je gezondheid kunnen beïnvloeden.
Psychologie geeft inzicht
Psychologie speelt dus een belangrijke rol in de gezondheid. Een basiskennis van gezondheidspsychologie kan inzicht bieden in wat er allemaal bepalend is voor het gezondheidsgedrag van jou en anderen. Het volgen van een dieet, fitnessschema, goed voornemen etc. is vaak lastiger dan je in eerste instantie denkt (of hoopt). Door een beeld te krijgen van wat voor jou wel en niet lukte in het verleden, en waarom, kun je makkelijker bepalen wat wel en niet zal werken in de toekomst. Dit kan helpen met het kiezen van je volgende programma.
De geest kan dus zowel een direct, lichamelijk effect hebben op het lichaam als een indirect effect. Dat laatste uit zich in bepaald gedrag en is heel divers. We hebben het niet alleen over stress of geluk, maar ook factoren als overtuigingen (kennis, meningen etc.), gedachtepatronen en persoonlijkheid (ook je genen). Dit alles speelt een rol in welk gedrag je vertoont.
Je omgeving (en dus je cultuur) heeft hier ook een hand in. Een goed voorbeeld van culturele normen die gedrag bepalen is te vinden in het roken van sigaretten. Vroeger werd heel anders gedacht over het roken van sigaretten, en de effecten van dien, deels vanwege onwetendheid van de gevolgen. Dit zie je terug in de vergelijking met het gemiddelde gebruik van tegenwoordig. Maar ook tussen rokers onderling zie je verschillen in rookgedrag.
Iemand die later een professioneel atleet wil worden zou bijvoorbeeld kunnen beslissen dat hij of zij niet wil beginnen met roken. Een ander staat (al dan niet bewust) wellicht wat minder stil bij de langetermijneffecten, terwijl hij of zij ze misschien wel net zo goed weet. Deze persoon legt bijvoorbeeld meer waarde op de voordelen op de korte termijn, zoals de gezelligheid bij een concert. Natuurlijk zijn er ook genoeg mensen die wel wíllen stoppen, maar wie dit niet lukt- ook dit wordt uiteindelijk bepaald door psychologische processen, al dan niet gebaseerd op invloed vanuit de omgeving.
Dit is hoe het komt dat sommige mensen bepaald gedrag wel of niet vertonen, of waarom bepaalde voornemens voor de één effectiever of makkelijker te onderhouden zijn dan de ander, en zelfs hoe het komt dat jijzelf bepaald gedrag niet vertoont, terwijl je dat wel graag wilt, of andersom.
Inzicht in je gedrag
Zo zijn mensen over het algemeen geneigd om meer te letten op gevaren die concreet zijn en op de korte termijn spelen. Dit komt voort uit onze evolutie. Vroeger had een individu een grotere overlevingskans als hij zich zorgen maakten over direct urgente zaken zoals het vergaren van voedingsstoffen. Het was niet zo belangrijk of die voedingsstoffen op de lange termijn wel goed voor je zou zijn – waarschijnlijk zou hij zo lang niet eens leven…
Ook schatten mensen risico’s voor gevaren die opmerkelijk of opvallend zijn te hoog in. Hetzelfde geldt voor gevaren waar je meer aan denkt of herinnerd wordt. Zo zijn de meeste mensen banger voor het reizen in een vliegtuig dan in een auto, terwijl de kans op een auto-ongeluk per rit hoger is dan een vliegtuigongeluk. Dit komt doordat vliegtuigongelukken groter nieuws zijn en in één klap vaak meer doden of gewonden opleveren. De miljoenen automobilisten die per jaar omkomen worden door je hersens vergeten in de inschatting van gevaar omdat die informatie niet makkelijker “beschikbaar” is in je geheugen- je staat er niet bij stil.
Slaapproblemen zijn niet urgent
Tijdens het lezen van deze blog ben je misschien direct voorbeelden aan het bedenken in je hoofd. Laten we eens kijken naar je slaappatroon. Want misschien sta je er niet zo bij stil, maar met deze bevindingen snap je misschien ineens waarom slaap zo ondergewaardeerd is in onze moderne maatschappij. Een slaaptekort voelt namelijk niet urgent, noemenswaardig, of schokkend. Toch hebben er meer mensen om je heen per dag last van een slaaptekort dan van een van de bovengenoemde problemen. Factoren zoals culturele waarden helpen ook niet bepaald om slaap te waarderen.
Een tekort aan goede slaap kan leiden tot lichamelijke en mentale gezondheidsprobleem. Slaapproblemen worden onder andere veroorzaakt door licht. Dit is bij velen bekend. De laatste tijd wordt vaak genoemd, in het nieuws en op blogs, dat dit voorkomen kan worden door geen schermen en licht te gebruiken voor het slapen gaan. Toch doen niet veel mensen een uur voor het slapen alle lichten en schermen uit. Waarom? Omdat het gewoon niet praktisch is.
In gezondheidsadvies moet je je bedenken wat realistisch is om te verwachten, wat nodig is om te slagen, en hoe je dit wellicht kunt verlagen, om gezond gedrag haalbaarder te maken. Ik vind het heerlijk om ’s avonds nog wat te lezen op de iPad, of een spelletje te doen op mijn telefoon (heerlijk om gedachteloos te raken ;-)) Ook kijk ik regelmatig nog naar televisieprogramma;s als Jinek of Pauw. Op tijd stoppen met beeldschermen is voor mij niet zo realistisch. Zo kwam ik in aanraking met de Somnoblue blauw licht filter bril. Dit is een oranje bril en als je die een uurtje voor het slapen gaan opzet, dan krijgen je hersenen het natuurlijke signaal dat het bijna bedtijd is. In deze video zie je hoe dit werkt). Het is een beetje gek om met zo’n bril te zitten bij de rest van het gezin. Maar daar trekken we ons natuurlijk niks van aan. Ik moest wel wennen, want de bril moet over mijn eigen bril (dus ging voor het grotere model). Echt problemen om in slaap te vallen heb ik eigenlijk niet, maar toch schijnt het veel beter en gezonder voor je hersenen te zijn om wel zo’n oranje bril te gebruiken. Ik merkte nog een heel handig voordeel van zo’n oranje bril. Ik heb snel last van hoofdpijn, met name als ’s avond verlichting aangaat. En met zo’n oranje bril kan ik het op ‘hoofdpijndagen’ veel langer volhouden als de verlichting aangaat!
(lees hieronder verder)
Andere gewoonten veranderen
Het belangrijkste is in beeld brengen welke gewoontes niet zo goed zijn voor je gezondheid. Ga je bijvoorbeeld ’s avonds alleen maar uitgeblust op de bank zitten (en eten), dan kun je bedenken wat voor jou gezondere alternatieven zijn. Je kunt een uurtje wandelen, maar het kan zijn dat dat voor jou niet praktisch is, bijvoorbeeld omdat je je kinderen niet alleen kunt laten, of omdat je een blessure hebt. Kijk dan eens wat wel realistisch is.
Misschien vind je dit ook interessant:
Jenny
Laatste berichten van Jenny (toon alles)
- Hoe gezond zijn cashewnoten? - 20 mei 2025
- Griekse Yoghurt, hoe gezond is dat nou eigenlijk? - 13 mei 2025
- Leuke HIIT training voor 60-plussers voor een gezond lijf - 24 april 2025
Laat een reactie achter